[Recensie] 'De Banaan' door Gert Kema, Fédes van Rijn, e.a.

De banaan is in gevaar en dat gevaar heeft hij voor een deel aan zichzelf te wijten, zo blijkt uit het boek 'De banaan'.

We beginnen met de oorzaak van het probleem. Het geslacht, Musa, waartoe alle soorten bananen behoren, is verwant aan tulpen en tarwe. Afhankelijk van degene die je vraagt zijn er 50 tot 70 verschillende soorten banaan binnen dat geslacht. De banaan is een kruid, want hij heeft geen officiële stam. Wat lijkt op die stam blijken slechts opgerolde bladstelen te zijn. De banaan zelf is, botanisch gezien, een bes.

De oorsprong van de banaan ligt mogelijk in Nieuw-Guinea. Daar groeide de stamvader van 'onze' banaan, een banaan die oneetbaar was door de grote hoeveelheid pitten die erin verstopt zaten. Door een toevallige mutatie ontstond een variëteit met minder pitten. Doordat de bewoners van Nieuw-Guinea deze banaan gingen verbouwen konden ze die tussenvorm zodanig selecteren dat uiteindelijk bananen ontstonden zonder pit. Maar zonder zaad is geen natuurlijke vermeerdering meer mogelijk. Die vermeerdering kan alleen plaatsvinden door het stekken van scheuten.

Nu, duizenden jaren later, zijn alle bananen, die we in de supermarkt kunnen kopen, geen broertjes of zusjes van elkaar, maar ze zijn genetisch allemaal hetzelfde. Iedere banaan is een kloon van zichzelf. Overal ter wereld worden dus precies dezelfde bananen geteeld in mono-cultuur. Dat is goed nieuws voor de handelaren, maar minder goed nieuws voor de banaan zelf.

Als één banaan namelijk kwetsbaar blijkt voor een bepaalde plantenziekte, dan zijn wereldwijd álle bananen kwetsbaar. Dat bleek al in de jaren 50 van de vorige eeuw toen de Gros Michel, 's werelds meest geteelde banaan, het slachtoffer werd van een bodemschimmel met de naam Fusarium Tropical Race 1 (TR1). De Gros Michel werd vervangen door de Cavendish, een variëteit die wél bestand was tegen de Fusarium TR1. Maar de natuur laat zich niet belemmeren door zo'n kleine tegenslag en al in 1997 moest men in Australië de eerste besmetting met de Fusarium Tropical Race 4 (TR4) melden. En weer is de banaan in gevaar. Grootschalige inzet van fungiciden bleek niet in staat om de verspreiding te stoppen en intussen is deze bodemschimmel al in alle werelddelen te vinden waar bananen worden geteeld. Wetenschappers proberen uit alle macht een oplossing te vinden.

En dat is niet alles: de banaan staat ook onder druk door de zwarte sigatokaziekte, een schimmelziekte die bananenplanten aantast en de bananenoogst tot de helft kan reduceren. Het is een zeer agressieve schimmel die in hoog tempo resistentie tegen fungiciden ontwikkelt en hierdoor zeer lastig te bestrijden is.

Maar er is hoop.

Het boek 'De banaan' geeft op een uiterst heldere manier inzicht in de complexe situatie waarin de banaan zich op dit moment bevindt. Het is een onmisbaar boek voor mensen die op welke manier dan ook betrokken zijn bij het probleem. Tevens is het zo leesbaar dat iedereen, die geïnteresseeerd is in het onderwerp, dit boek zou moeten aanschaffen.

'De banaan' is uitgegeven door Biowetenschappen en Maatschappij, telt 118 pagina's en is voor €12.50 te koop bij bol.com (hier) of bij uw plaatselijke boekhandel.